Verano de picnics y barbacoas con Menjar a Casa

Prawidłowo wykonana instalacja do odbioru telewizji satelitarnej i naziemnej to obecnie coś więcej niż tylko zamocowanie anteny na dachu i poprowadzenie przewodu do telewizora. W dobie transmisji cyfrowych w wysokiej rozdzielczości, takich jak standardy DVB-S2 dla platform satelitarnych typu Polsat Box czy Canal+ oraz DVB-T2/HEVC dla telewizji naziemnej, na jakość odbioru wpływa cała masa czynników technicznych. Nawet najdrobniejsze niedopatrzenie na etapie projektowania lub montażu może prowadzić do problemów z obrazem, takich jak jego zamrażanie, pikseloza czy całkowity zanik sygnału, szczególnie w trudniejszych warunkach pogodowych. Aby zapewnić sobie komfortowy i nieprzerwany dostęp do ulubionych kanałów, należy zwrócić uwagę na szereg parametrów, które razem składają się na solidną i niezawodną instalację. Poniżej przedstawiono szczegółowe omówienie poszczególnych elementów systemu RTV-SAT, ich cech oraz wpływu na finalną jakość odbioru.

Instalacja satelitarna – co ma znaczenie dla stabilnego odbioru ?

Odbiór sygnału z satelitów, takich jak Hot Bird 13°E, z którego korzystają polscy operatorzy, wymaga dużej precyzji. Sygnał po przebyciu ponad 36 tysięcy kilometrów jest bardzo słaby, a jego prawidłowe odebranie i przetworzenie zależy od każdego, nawet najmniejszego elementu instalacji. Dlatego też nie warto oszczędzać na komponentach, ponieważ pozorna oszczędność na początku, może w przyszłości skutkować koniecznością wezwania serwisu cyfra.tv i poniesienia dodatkowych kosztów.

Dobór i montaż anteny satelitarnej

Podstawowym elementem każdej instalacji jest antena, potocznie nazywana talerzem. Jej zadaniem jest skupienie fal radiowych nadawanych z satelity w jednym punkcie, zwanym ogniskiem, w którym umieszczony jest konwerter. Najważniejszymi parametrami anteny są jej średnica oraz precyzja wykonania. W Polsce do stabilnego odbioru kanałów z satelity Hot Bird 13°E w jakości HD i 4K zaleca się stosowanie anten o średnicy nie mniejszej niż 80 cm. Popularne modele, takie jak stalowa antena Corab 800 lub aluminiowa Famaval 85SP, zapewniają już wystarczający zysk energetyczny, co przekłada się na wyższy margines sygnału na złą pogodę. Oznacza to, że podczas intensywnych opadów deszczu czy śniegu, które silnie tłumią fale radiowe o wysokich częstotliwościach, odbiór pozostanie niezakłócony. W lokalizacjach podwarszawskich, jak Legionowo czy Otwock, gdzie sygnał może być nieznacznie słabszy, zdecydowanie warto rozważyć antenę o średnicy 90 cm, na przykład model Corab 900 lub Triax TD 88. Większa powierzchnia czaszy pozwala zebrać więcej sygnału, co bezpośrednio wpływa na poprawę kluczowego parametru, jakim jest MER (Modulation Error Ratio). Należy pamiętać, że sam rozmiar to nie wszystko. Antena musi być solidnie wykonana, sztywna i odporna na odkształcenia pod wpływem wiatru. Modele wykonane z aluminium są lżejsze i w pełni odporne na korozję, podczas gdy te ze stali ocynkowanej i malowanej proszkowo oferują bardzo dobry stosunek ceny do jakości, ale z biegiem lat mogą być podatne na rdzę, zwłaszcza w miejscach uszkodzenia powłoki lakierniczej. Niezwykle istotny jest sam montaż anteny satelitarnej. Musi być ona zamocowana do stabilnego podłoża, takiego jak ściana, komin czy solidny maszt, przy użyciu odpowiednich uchwytów.

Maszt, na którym wisi antena, musi być ustawiony w idealnym pionie. Każde odchylenie powoduje błąd w ustawieniu kąta elewacji, co utrudnia precyzyjne wycelowanie w satelitę. W przypadku Warszawy i okolic, dla satelity Hot Bird 13°E azymut wynosi około 190 stopni, a kąt elewacji to blisko 30 stopni. Precyzyjne ustawienie anteny, najlepiej z użyciem profesjonalnego miernika sygnału, to czynność wymagająca doświadczenia. Tylko miernik pozwala na dokładną analizę widma sygnału i maksymalizację parametrów jakościowych, a nie tylko siły sygnału. W przypadku braku odpowiedniego sprzętu i wiedzy, zdecydowanie bezpieczniej jest powierzyć montaż anteny satelitarnej wykwalifikowanemu instalatorowi, który zagwarantuje optymalne ustawienie i długotrwałe, bezproblemowe działanie.

Konwerter (LNB) – cichy bohater instalacji

Konwerter, czyli LNB (Low Noise Block), to urządzenie montowane w ognisku anteny. Jego rola jest podwójna: po pierwsze, wzmacnia bardzo słaby sygnał zebrany przez czaszę, a po drugie, dokonuje konwersji (przesunięcia) częstotliwości sygnału z bardzo wysokiego pasma (10,7-12,75 GHz) na niższe, tzw. pierwszą pośrednią częstotliwość (950-2150 MHz). Dzięki temu sygnał może być przesyłany za pomocą standardowego kabla koncentrycznego do odbiornika. Najważniejszym parametrem konwertera jest współczynnik szumów, podawany w decybelach (dB). Im niższa jego wartość, tym mniej szumów własnych urządzenie dodaje do wzmacnianego sygnału, co przekłada się na lepszą jakość końcową. Nowoczesne konwertery, takie jak Inverto Black Ultra czy Opticum Robust Single, charakteryzują się współczynnikiem szumów na poziomie 0,1 dB lub 0,2 dB. Oprócz samego współczynnika szumów, ważna jest także stabilność częstotliwości lokalnego oscylatora oraz jego szumy fazowe. Wysokiej klasy konwertery zapewniają stabilną pracę w szerokim zakresie temperatur, co jest istotne w polskim klimacie. Wybór typu konwertera zależy od struktury instalacji. Do podłączenia jednego dekodera używa się konwertera typu Single (z jednym wyjściem). Dla dwóch niezależnych dekoderów lub jednego dekodera PVR z podwójną głowicą, potrzebny jest konwerter Twin (dwa wyjścia). Analogicznie, modele Quad i Octo posiadają cztery i osiem niezależnych wyjść. Jednak w nowoczesnych instalacjach, zwłaszcza przy dekoderach 4K od Canal+ czy Polsat Box, coraz częściej stosuje się technologię Unicable (lub jej nowszą wersję dCSS/Unicable II). Konwertery tego typu, na przykład Inverto Unicable II IDLU-32UL40-UNB-OPP, pozwalają na przesłanie sygnału do wielu tunerów (nawet do 32) za pomocą tylko jednego kabla. To ogromne ułatwienie, eliminujące potrzebę prowadzenia wielu przewodów z dachu do każdego odbiornika. Warunkiem jest jednak posiadanie dekodera kompatybilnego z tą technologią, co obecnie jest już standardem w sprzęcie oferowanym przez operatorów.

Okablowanie i złącza – fundament stabilnego sygnału

Często niedocenianym, a mającym ogromny wpływ na jakość sygnału, jest kabel koncentryczny. To on transportuje sygnał z konwertera do dekodera, a jego parametry bezpośrednio wpływają na to, ile sygnału "po drodze" zostanie utracone. Podstawowym parametrem kabla jest jego tłumienność, wyrażana w decybelach na 100 metrów (dB/100m) dla określonej częstotliwości. Im niższa tłumienność, tym lepiej. Dla instalacji satelitarnych, gdzie sygnał ma częstotliwość do 2150 MHz, należy wybierać kable o jak najniższej tłumienności w tym zakresie. Absolutnie nie powinno się stosować starych kabli typu RG-59, których tłumienność może przekraczać 40 dB/100m. Dobrym wyborem jest kabel klasy RG-6, a jeszcze lepszym, rekomendowanym przez profesjonalistów, jest przewód typu Triset-113. Charakteryzuje się on grubą żyłą wewnętrzną z pełnej miedzi (np. 1,13 mm), fizycznie spienionym dielektrykiem oraz podwójnym lub potrójnym ekranowaniem.

Tłumienność takiego kabla dla częstotliwości 2150 MHz wynosi około 28-29 dB/100m. Drugim istotnym parametrem jest skuteczność ekranowania, która mówi o tym, jak dobrze kabel jest chroniony przed zakłóceniami z zewnątrz (np. od sieci Wi-Fi, telefonii komórkowej, urządzeń elektrycznych). Dobrej jakości kable, jak wspomniany Triset-113, posiadają skuteczność ekranowania powyżej 100 dB (klasa A+), co gwarantuje czysty, niezakłócony sygnał. Przy wyborze kabla do zastosowań zewnętrznych, należy zwrócić uwagę na rodzaj powłoki. Kable z płaszczem z polietylenu (PE), często w kolorze czarnym, są odporne na promieniowanie UV i wilgoć, dzięki czemu mogą być prowadzone na zewnątrz budynku bez obawy o szybką degradację. Równie ważne jak sam kabel są złącza, czyli popularne "efki" (złącza F). Należy unikać najtańszych, nakręcanych złączy, które nie zapewniają dobrego kontaktu elektrycznego ani mechanicznej stabilności. Znacznie lepszym i pewniejszym rozwiązaniem są złącza kompresyjne, które po zaciśnięciu specjalnym narzędziem tworzą szczelne i bardzo trwałe połączenie o niskiej tłumienności i doskonałym dopasowaniu impedancyjnym. Nieprawidłowo zarobione złącze może być źródłem bardzo poważnych problemów, powodując odbicia sygnału i drastyczne pogorszenie parametru MER.

Systemy z wieloma odbiornikami i na wiele satelitów

W domach jednorodzinnych lub mieszkaniach, gdzie sygnał telewizyjny ma być dostępny w kilku pomieszczeniach, prosta instalacja z konwerterem typu Quad może okazać się niewystarczająca lub niepraktyczna. W takich sytuacjach stosuje się multiswitche. Są to urządzenia, które pozwalają na rozdzielenie sygnału z jednej lub kilku anten satelitarnych oraz anteny naziemnej na wiele niezależnych wyjść. Standardowy multiswitch, na przykład model Opticum OMS 5/8P, pobiera sygnał z konwertera typu Quattro (który ma cztery wyjścia odpowiadające różnym polaryzacjom i pasmom) oraz sygnał z anteny DVB-T2, a następnie udostępnia pełny zakres sygnałów na ośmiu niezależnych wyjściach. Do każdego z tych wyjść można podłączyć dekoder satelitarny lub telewizor. Jest to rozwiązanie bardzo elastyczne, stosowane powszechnie w instalacjach zbiorczych. Nowocześniejszą alternatywą, podobnie jak w przypadku konwerterów, są multiswitche działające w technologii Unicable/dCSS. Urządzenia takie jak Johansson 9733PL czy Terra dSCR 5-4, pozwalają na podłączenie kilku odbiorników za pomocą jednego kabla w tzw. pętli, co znacząco redukuje ilość potrzebnego okablowania, co jest szczególnie cenne przy modernizacji istniejących instalacji, gdzie nie ma możliwości prowadzenia nowych przewodów.

Instalacja telewizji naziemnej DVB-T2/HEVC

Odbiór naziemnej telewizji cyfrowej, mimo że pozornie prostszy od satelitarnego, również rządzi się swoimi prawami, zwłaszcza na obszarach zurbanizowanych, takich jak aglomeracja warszawska. Problemem może być nie tylko zbyt słaby sygnał, ale również jego nadmiar oraz liczne zakłócenia.

Antena naziemna – jaką wybrać ?

Wybór anteny do odbioru DVB-T2 zależy głównie od odległości od nadajnika i warunków terenowych. W lokalizacjach blisko nadajnika, jak w centrum Warszawy, często wystarczy prosta antena pokojowa lub pasywna antena zewnętrzna o niewielkim zysku. Jednak w miejscowościach bardziej oddalonych, jak Grodzisk Mazowiecki czy Mińsk Mazowiecki, konieczne jest zastosowanie anteny zewnętrznej o większym zysku energetycznym. Najpopularniejsze są anteny kierunkowe typu Yagi-Uda lub ich nowocześniejsze wersje, często określane jako anteny logarytmiczno-periodyczne (LP). Modele takie jak Dipol 19/21-48 Tri-Digit czy TELMOR ASR Classic P20 zapewniają wysoki zysk i dużą kierunkowość, co pozwala na "wycelowanie" w nadajnik i jednoczesne tłumienie sygnałów zakłócających dochodzących z innych kierunków.

W dobie powszechnego wykorzystania pasm radiowych przez telefonię komórkową, kluczowym problemem stały się zakłócenia od nadajników LTE i 5G. Pasmo telewizyjne kończy się obecnie na kanale 48 (694 MHz), a częstotliwości położone wyżej są wykorzystywane przez sieci komórkowe. Silny sygnał z pobliskiej stacji bazowej może przesterować wzmacniacz w antenie lub głowicę w telewizorze, powodując całkowitą utratę odbioru. Dlatego niezwykle ważne jest, aby nowoczesna antena naziemna posiadała wbudowany filtr LTE/5G. Wspomniana antena TELMOR ASR Classic P20 5G Protected posiada zintegrowany filtr SAW, który bardzo skutecznie wycina niepożądane sygnały powyżej 694 MHz. Należy unikać popularnych niegdyś anten "siatkowych" z niesprawdzonymi wzmacniaczami płytkowymi. Choć w pewnych warunkach mogą działać, są one bardzo szerokopasmowe, niekierunkowe i podatne na wszelkiego rodzaju zakłócenia, co w gęstej zabudowie miejskiej praktycznie skazuje je na porażkę.

Wzmacniacze, filtry i rozgałęźniki

W sytuacji, gdy sygnał z anteny pasywnej jest zbyt słaby (np. z powodu dużej odległości od nadajnika lub długiego kabla), można zastosować wzmacniacz antenowy. Należy jednak robić to z rozwagą. Złota zasada mówi, że wzmacniać należy sygnał dobrej jakości. Jeśli sygnał docierający do anteny jest już zaszumiony lub zakłócony, wzmacniacz podniesie poziom zarówno sygnału użytecznego, jak i szumów, co nie przyniesie poprawy jakości odbioru. Co więcej, zbyt silne wzmocnienie może doprowadzić do przesterowania sygnału, co jest równie szkodliwe jak jego brak. Najlepiej stosować wzmacniacze masztowe, montowane jak najbliżej anteny, na przykład model AMS AWS-141S. Wzmacniają one sygnał zanim zostanie on stłumiony przez kabel. Jeśli instalacja ma obsługiwać więcej niż jeden telewizor, sygnał należy podzielić za pomocą rozgałęźnika (splittera). Każdy podział sygnału wiąże się z jego stratą – rozgałęźnik na dwa wyjścia tłumi sygnał o około 4 dB, na trzy o około 6 dB itd. Jeśli po podziale poziom sygnału jest zbyt niski, można zastosować aktywny rozgałęźnik z wbudowanym wzmacniaczem, który kompensuje straty podziału. Przykładem takiego urządzenia jest Alcad AM-407.

Poniższa tabela przedstawia przykładowe parametry sygnału przed i po wykonaniu profesjonalnej modernizacji instalacji satelitarnej, która wykazywała problemy z odbiorem kanałów HD platformy Polsat Box.

Integracja systemów i finalne pomiary

W wielu domach chce się mieć dostęp zarówno do oferty satelitarnej, jak i kanałów naziemnych. Aby uniknąć prowadzenia osobnych kabli dla każdego z tych systemów, stosuje się sumatory (zwrotnice) TV/SAT. Urządzenia takie jak Signal T-urbo-T COMBO pozwalają na zsumowanie sygnału z anteny naziemnej z sygnałem z konwertera satelitarnego i przesłanie ich jednym kablem koncentrycznym. Na końcu linii, przy odbiorniku, sygnał jest rozdzielany za pomocą gniazda abonenckiego R-TV-SAT. Takie gniazdo, na przykład model Signal RTV-SAT GKF-333, posiada trzy oddzielne wyjścia: jedno dla radia FM, jedno dla telewizji naziemnej (DVB-T2) i jedno (lub dwa) dla telewizji satelitarnej. Kluczem do sukcesu jest tu zastosowanie komponentów wysokiej jakości, które wprowadzają minimalne tłumienie i zapewniają dobrą separację sygnałów. Po zmontowaniu całej instalacji, zarówno satelitarnej, jak i naziemnej, absolutnie niezbędne jest wykonanie pomiarów kontrolnych. Profesjonalny instalator, dysponujący odpowiednim miernikiem, jest w stanie sprawdzić parametry sygnału nie tylko na wyjściu z anteny, ale w każdym punkcie instalacji, w tym w gniazdach końcowych. Dla sygnału satelitarnego DVB-S2, wartość MER powinna być jak najwyższa, najlepiej powyżej 14-15 dB. Poziom sygnału powinien mieścić się w zalecanym przez producentów dekoderów zakresie, czyli zazwyczaj od 45 do 75 dBµV. Z kolei dla sygnału DVB-T2, minimalny poziom to około 45 dBµV, a MER powinien przekraczać 25-28 dB, w zależności od modulacji. Dopiero potwierdzenie prawidłowych parametrów na mierniku daje pewność, że instalacja została wykonana poprawnie i będzie działać niezawodnie przez długi czas, niezależnie od kaprysów pogody.

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości lub problemów z samodzielnym montażem, najrozsądniejszym rozwiązaniem jest skorzystanie z usług doświadczonego instalatora. Fachowiec nie tylko dobierze optymalne komponenty, ale także wykona profesjonalny montaż anteny satelitarnej i naziemnej, gwarantując najwyższą jakość odbioru programów z oferty Canal+, Polsat Box i telewizji naziemnej.